Ofurvald sérfræðinnar og skuldir heimilanna

Þegar Jóhanna Sigurðardóttir flutti stefnuræðu ríkisstjórnar sinnar í annað sinn brutust út mikil mótmæli við þinghúsið. Í framhaldí af því setti örvæntingarfull Jóhanna málið í nefnd.

Niðurstaðan var að koma til "aðstoðar" þeim heimilum sem gátu ekki borgað neitt og ekki var hægt að innheimta neitt hjá. Ekkert skyldi gefið eftir af "innheimtanlegum skuldum"

Eftir að gengisbundin lán voru dæmd ólögleg gerði forsætisráðherra grein fyrir að "aðstoð" við heimilin næmi 144 milljörðum. Megin hluti þessarar "aðstoðar" var vegna niðurfærslu ólögmætra gengislána.

Forsætisráðherra fann því nýtt hugtak um það þegar lánastofnanir fara að lögum eða afskrifa óinnheimtanlegar skuldir. Það heitir "aðstoð við heimilin í landinu fyrir tilstuðlan ríkisstjórnarinnar."

Þegar þessi blekkingaleikur dugði ekki og ábyrgir fjárfestar í húsnæði og ábyrg heimili sættu sig ekki við óréttlæti verðtryggingarinnar, þá setti forsætisráðherra málið til Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands. Ítrekað er kallað í þá stofnun þegar ríkisstjórna þarf að fá sérfræðilegan stimpil á stjórnmálalega afstöðu sína. Stofnunin hlýðir alltaf kalli ríkisstjórnarinnar eins og hundur húsbónda sínum.

Í október s.l. lagði forsætisráðherra fyrir Hagfræðistofnunina að meta kostnað við tillögur um leiðréttingu á stökkbreyttum höfuðstólum miðað við gefið svigrúm. Af sjálfu leiddi að Hagfræðistofnunin fann ekkert svigrúm. Að vísu höfðu þeir ekki allar upplýsingar til að reikna út jöfnuna. Þeir giskuðu þá bara á það sem upp á vantaði. Flott vísindi það.

Hagfræðistofnun reiknaði það sem fyrir hana var lagt á þeim grundvelli sem fyrir hana var lagt auk nokkurra ágiskana og fékk út þá niðurstöðu sem fyrir hana var lagt.

Forsætisráðherra bað ekki um að reiknað yrði á vísindalegan hátt óeðlilegur hagnaður lánastofnana, banka, íbúðarlánasjóðs og lífeyrissjóða vegna hækkana höfuðstóla verðtryggðra húsnæðislána þann frá 1.10.2008 til dagsins í dag. Þennan tíma hefur enginn virðisauki verið í þjóðfélaginu. Verðtryggðu lánin hafa samt hækkað um 180 milljarða.  

Það var ekki beðið um að reikna út líkur á jákvæðum þjóðhagslegum áhrifum og aukningu þjóðarframleiðslu í framhaldi af leiðréttingu á skuldum heimilanna. Skilningur á því er ekki lengur fyrir hendi í ríkisstjórninni eftir síðustu útskiptingar ráðherra.

Hagfræðistofnun segir að það kosti um 200 milljarða að leiðrétta höfuðstóla verðtryggðra lána þ.e. færa þá niður til þeirrar vísitölu sem var við bankahrunið 1.10.2008. Raunar svipaða tölu og verðtryggingarránið hefur kostað lántakendur frá bankahruni. 

Það er athyglivert að það er alltaf talað um kostnað lánastofnana. Það er aldrei talað um kostnað lánþega vegna vísitöluránsins.  Það er ekki talað um leiðréttingu höfuðstóla á grundvelli jafnstöðu lántaka og lánveitenda, heiðarleika og sanngirni.

Mig minnir að Winston Churchill hafi einu sinni sagt að það væri til lygi, tóm lygi og tölfræði. Tölfræðin var hin vísindalega nálgun þess tíma. Hjá Jóhönnu er aðgerðarleysið sveipað með því að setja mál í nefnd, segjast gera eitthvað sem ekki er gert og biðja um vísindalegt álit með fölskum formerkjum.

Réttlætið verður ekki sótt til Jóhönnu Sigurðardóttur eða meðreiðarsveina hennar. Hún og ríkisstjórn hennar ætlar ekkert að gera. Það er algjörlega ljóst.

Nú er tími til kominn að þingflokkur Sjálfstæðisflokksins bretti upp ermar og móti strax tillögur um lausn skuldasvanda heimilanna, afnám verðtryggingar og niðurfærslu höfuðstóla eins og samhljóma ályktanir Landsfundar Sjálfstæðisflokksins kveða á um.

Niðurfærsla skulda heimilanna, afnám verðtryggingar og niðurfærsla höfuðstóla verðtryggðra lána gerist á grundvelli pólitískrar stefnumótunar.

Ekki með reikniformúlum þar sem réttlætið er alltaf stærð sem skilin er útundan.

Athugasemdir

[Emil Emilsson (IP-tala skráð) 26.1.2012 kl. 17:00]

Hver er kostnaðurinn fyrir þjóðfélagið ef það eina sem fólk gerir er að borga af húsinu sínu ?

Þá verður ekki mikið um hagvöxt.

Ég ætla að vona að sjálfstæðisflokkurinn fylgi eftir því sem var samþykkt á landsfundi varðandi lán almennings.

Maður er ekki að biðja um að gefa sér eitt né neitt heldur sanngirni í þessum málum.

Það gleymist líka að hafa í huga kostnaðinn ef fólk hættir að borga og flýr land, það verður líka kostnaður af því.

[Björn Emilsson, 26.1.2012 kl. 19:37]

Jón, satt segirðu. Það er tími til kominn að forysta Sjálfstæðisflokksins taki til höndum, í þessu máli sem öðrum. Serstaklega gagnvart þeirri hættu að Steingrímur J er nú að véla Island ínn í ESB. Þeim manni er í engu treystandi. Sporin hræða.

[Júlíus Björnsson, 26.1.2012 kl. 19:53]

Hvað gildir um viðskipti milli tveggja ríka þanning að fyrst byrjar annað ríkið að lána hinu til dæmis England lánar Kína í pundum sem Kína greiðir fyrir með vörum [sem er er verðreiknaðap á alþjóðlegu raunvirði [ppp] og síðan er ætlast til að Kína losi sig við pundin með því að kaupa vöru og þjónustu frá Englandi. Þá gildir:

Purchasing power parity theory (PPP)

this theory enables us to understand the distinction between nominal and real exchange rates. Exchange rates fluctuate according to many factors including speculation and so will not give a real measure of a countries relative worth, PPP attempts to overcome this problem.

Copyright © 2001, Ray Wright

Þetta hugtak PPP raunvirðishugtakið til verðtryggingar jafnstreymisflæði milli aðila [ERM forsendugrunnur langtímafjáfesta: lífeyrissjóða og ábyrgra ríkistjórna t.d.]] í mínu minni var sagt á sínum tíma [36 ár síðan]að Íslenskir hagfræðingar hefðu engan áhuga á. Enda er allur orðforði í þessum geira hér á ensku band vitlaust þýddur eða vantar í Íslensku til að hægt sé að reka hér langtíma gangkvæmar fjárfestingar af hálfu hins opinbera við önnur ríki. Skamtímafjárfesta markaður er aldrei meira 20% af heildar veltu í nokkru ríki og fræði tengd honum miðast nánast algjörlega við tugmilljóna borgir erlendis.  

Hér er líka nálgun á hugmyndum útlendinga um fair deal, eða gagnkvæma verðtyggingu, sem hefur ekki breyst frá Rómarrétti í grunni.

Purchasing power parity (PPP) is a theory of long-term equilibrium exchange rates based on relative price levels of two countries. The idea originated with the School of Salamanca in the 16th century and was developed in its modern form by Gustav Cassel in 1918. The concept is founded on the law of one price; the idea that in absence of transaction costs, identical goods will have the same price in different markets.

Þetta gildir líka um meðatekjuþega og 30 ára veðskuldina hans erlendis, hún fylgir PPP ríkisins sem um ræðir [reiknað eftir á : rauntekjur eftir afskriftir til að fá út samtíma raunvirði: til dæmis 30 síðustu ár á hverjum tíma til skekkja verði sem minnst ef um 30 ára veðsöfn er að ræða.  


Þetta byggir líka á einfalda jafngildinu að Debit<=> Credit á samnings eða uppgjörstímabili.

PPP er hægt að falsa,  t.d. ef Ríki seldi allt sem 1 flokks nautkjöt fyrir 1.000.000 dollar eða næst á allt sem annað flokks nautakjöt fyrir 1.000.000 dollar þá er það kalla verðbólga í samanburði. Segjum að annar flokkur kosti 800.000  þá er þetta 20% verðrýrnum á dollar. 

Nú vita allir nema heimskir langskólamenntaðir Íslendingar að veðrbólga eða hækkun neyslukörfu PPP á ári eða CIP á mánuði er um 150% í UK og því að meðatali um 5,0% á hverju ári síðustu aldirnar. 

Þessa vegna þegar tekin eru lán þar til fjámagna vörukaup eða annað er 5,0% ársvextir sjálfsögð grunn krafa, til að tryggja ERM eða verðtyggingu.   

Fasteigna markaður [passive langtíma veðskludarsafnsbréf: securities bond] á degi hrunsins hér var max 1,99% raunvaxta álag, [hér 4,5% min.]hefur ekkert breyst.  Þess karfa er miðuð við 30 ára eins og almennar grunn fasteignir og stofnhlutabréf í öruggum langtíma reksti er geðr til að greiða út á 30 árum fórnar kostnaðinn til baka við stofnum langtíma langtíma jafnstreymis veðssafnis: þannig að þegar þroska er ná náð er eigin fé safnis 3,0% = jafnstreymis heildar veltunnar.  100% öruggt til verðtygginga.

Nýbygginar voru miklar á vesturlöndum frá 1970 til 2000 og þá spruttu upp skammtíma fjárfestingar sjóðir  sem Tilskipun 94 EU tryggir ekki forgang og þeir voru þá að fjármagna ný veðsöfn til verðtrygginga, hinsvegar lækkaðu rauntekjur meðtekjuhópsins á þessum tíma og réðu þessa vegna margir ekki við 5,0% + 2,5% = 7,5% nafnvexti.     Hér eru 100% veðsöfn drasl til lengri tíma litið, en ekki nema 20% á Írlandi fyrir tveimur árum. Þessi söfn er að koma ágætlega út á skammtímalánshæfis mati hér vegna þess að árs innstreymi þeirra er tryggt af ríkisráðstjórn Íslends ennþá.

Auðvitað á að kaupa öll fals verðtyggingarbréfinn út úr erlendu eignarhaldsbönkunum.  Fækka skammtíma ofvitum í stjórnsýslunni.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 26.1.2012 kl. 20:01]

Þetta línurit sem sýnir hlutfall skulda og landframleiðslu, sá ég í grein hjá Ólafi Margeirssyni. Nú veit maður svo sem aldrei nema að tölfræðin sé að "ljúga" (.þetta var Mark Twain en ekki WC,held ég)  Prófum nú samt að hafa það fyrir satt:

    Þetta línurit sýnir (vil ég meina) vöxt og uppgang bóluhagkerfis. Eftir að verðbólgudraugurinn var kveðinn niður og Íslendingar tóku til við að spara með aðstoð verðtryggingarinnar þá fóru þjóðarskuldirnar að vaxa meir en landsframleiðslan. Merkilegt, hefði það ekki átt að verða öfugt við allan sparnaðinn?    Vandinn er sá að sparnaðurinn var tálsýn sem var haldið uppi með lántökum. Ekki er alveg gefið að skuldsetningin hafi lent á þeim sömu og fóru að safna fé, það er annar galli við bóluhagkerfi sem þetta.  Þetta ástand endaði svo með hruni en kúrsinn var settur strax upp úr 1980.     Áður en ég gerði mér grein fyrir þessu þá áleit ég frjálshyggjuna valda að okkar efnahagsógæfu en svo er greinilega ekki. Hún er miklu fremur eins og innyflaormar í hrossi, drepur það sjaldnast nema þegar það er orðið mjög veikt fyrir. Vissulega flýtti hún fyrir endalokunum en þau hefðu samt orðið nákvæmlega þau sömu bara á aðeins lengri tíma. Að kenna frjálshyggunni (Sjálfstæðisflokknum) einni um verður til þess að menn sjá ekki hið raunverulega vandamál.Veldisfallið lætur ekki að sér hæða ;-)

             Við erum flest hneyksluð á útrásarvíkingum og innherjum hrunsins sem losuðu sig við pappírsverðmætin í tíma (sem lentu þá á einhverjum öðrum) og komu "gróðanum" í var. Þetta var svo augljóst að alþjóð veit. Hitt fer miklu laumulegar, hverjir hafa hagnast á nákvæmlega sama mátann síðan 1980. Þ.e. mikill uppsafnaður sparnaður á tímabilinu (t.d. hjá lífeyrissjóðunum) en um leið mikil skuldsetning þjóðarbúsins.  

Þessi er nú ágalli verðtryggingarinnar!  

[Hrólfur Þ Hraundal, 26.1.2012 kl. 22:53]

Þakka þér jón ágæt mál eins og jafnan, en ég er farin að hallast að því að mál dugi ekki lengur, rifflar tali betur. 

Þó gæti verið að góð eggja drífa á Jóhönnu gæti bjargað okkur frá henni.  Alla veganna gaus hún loforðum eftir þá síðustu.

[Jón Magnússon, 26.1.2012 kl. 23:13]

Alveg rétt Emil

[Jón Magnússon, 26.1.2012 kl. 23:14]

Því miður Björn þá hafa Steíngrími J verið afar mislagðar hendur.

[Jón Magnússon, 26.1.2012 kl. 23:15]

Spurningin er bara hvað kostar það að kaupa öll "falsskuldabréfin út úr bönkunum."

[Jón Magnússon, 26.1.2012 kl. 23:18]

Gott innlegg í umræðuna Björn og ég vona að línuritið þitt skili sér inn,en það er ekki búið að því enn.

[Jón Magnússon, 26.1.2012 kl. 23:19]

Því miður virðist Jóhanna ekki skilja neitt annað en víðtæka samstöðu og mótmæli. En eigi vopnin að tala þá er lýðræðið dautt.

[Júlíus Björnsson, 27.1.2012 kl. 02:22]

Það gæti kostað að sérhvert balloon langtímaveðsludarbréf [subprime trash] væri greitt með  með standard USA jafngreiðsluskuldarbréfi til 30 ára með 5,6% til 7,5% föstum nafnvöxtum allan afborgunartíman. Færi eftir ráðstofunartekjum skuldara. Þá er greiðslyrði eins og í USA mest fyrstu fimm árinn vegna þess að verðbætur er greiddar fyrirfram þar en á móti viðhaldskostnaði síðarhluta afborgunartímans lækka föst verðbólga hér í samræmi við það sem gerist annarstaðar raunvirði afborganna jafngreiðlu bréfins. Þetta kosta ekkert heldur sparar greiðslur á verðbótum og eykur eftirspurn eftir neyslulánum.   Ríkisbanki[sjóður] skráður á einkaframtak sem vil ekki eiga Prime AAA +++ langtíma varasjóði [buffer] í sínum fórum á ekki að hafa leifi til rekstrar hér.  Það er nóg að vsk. fyrirtæki greiði raunvexti af skammtíma stór lánum sínum og 20% ríkust einstaklingar Íslands eins og í öðrum stöndugum ríkjum.  2,0% lægri nafnvextir gegn 20% til 30% útborgum tryggja minnst 10% sparnað  hér eins og annarstaðar. Eða 2,0% álag á þá sem geta ekki sparað og eru þá vart lánshæfir, spurning um orðalag. Orkur á fasteignaveðskuldum er búið að skila mörgum kreppurm hér. Vera með sama standar á veðskludum ein og í EU, og gera ekki ráð fyrir öðrun hruni. EU gerir aldrei ráð fyrir hruni á heilu kerfi, það gera hálfvitar.

[Pétur Kristinsson, 27.1.2012 kl. 08:15]

Já, það er athyglivert fyrir mig sem fylgst hefur með stjórnmálum síðan ég var krakki, án þess þó að hafa tekið afstöðu með einhverjum einum flokki, að sjálfstæðisflokkurinn ætli að berjast fyrir hag heimilana :) Það lítur auðvitað vel út í yfirlýsingunni á landsfundi að það eigi að lækka höfuðstól húsnæðislána en þetta er bara hluti vandans. Það þarf líka að horfa til framtíðar og sjá það að fasteignamarkaðurinn er að missa af komandi kynslóðum til þess að taka þátt í honum og skýringin er sú að fasteignaverð er einfaldlega of hátt til þess að fólk með venjuleg laun ræður ekki við að kaupa. Ekki veit ég hvað skal gera en manni dettur í hug breytt fyrirkomulag lána, t.d. sambærilegir vextir og í nágrannalöndunum en líklega skilar það sér í hærra verði á íbúðum, afnám verðtryggingar myndi hjálpa en þá þarf líklega að skipta út gjaldmiðlinum.

Síðan er það fyrir hinn almenna borgara að treysta sjálfstæðisflokknum. Ég man eftir tveimur skiptum þar sem að lagðar hafa verið fram tillögur um að ábyrgðarmannakerfið yrði lagt af en alltaf hafa þeir staðið í vegi fyrir því ásamt því að þeir hafa varið það að hægt sé að viðhalda kröfum á gjaldþrota einstaklinga í 10 ár og viðhalda kröfunum lengur ef sérstakar ástæður eru til þess. Konan mín lenti í því að skrifa upp á fyrir nákominn ættingja í dæmigerðum íslenskum rekstri þar sem mokað var út úr fyrirtækinu í einkaneyslu og bankarnir gengu svo á okkar fjölskyldu. Húsið tekið og við á götunni. Þess vegna spyr ég, hvernig á ég að geta treyst þeim flokki sem byggði upp og studdi þetta kerfi með kjafti og klóm? Á hverjum einasta landsfundi þegar að sjálfstæðisflokkurinn hefur verið í stjórnarandstöðu hefur verið búin til flott stefnuskrá hvað almenning varðar og flokkurinn komist í stjórn aftur og breyst aftur í flokkinn sem ver peningaöflin með kjafti og klóm. Með þessu er ég ekki að verja núverandi ríkisstjórn en ég er samt ekki búin að gleyma því hvernig það var að vera skuldari þegar að sjálfstæðisflokkurinn var við völd.

[Jón Magnússon, 27.1.2012 kl. 09:46]

Ábyrgðamannakerfið varð ekki til á grundvelli stefnu stjórnmálaflokka Pétur. Það vill þannig til að ég þekki nokkuð vel til þess þar sem ég barðist lengi fyrir því að það yrði verulega vængstýft. Þess vegna gerðu m.a. Neytendasamtökin samkomulag við fjármálastofnanir. Ég var meðflutningsmaður með Lúðvík Bergvinssyni á frumvarpi sem varð að lögum um ábyrgðarmenn, sem takmarkar mjög heimildir lánastofnana hvað það varðar. Við stóðum þar saman þvert á flokka eins og iðulega er varðandi réttindamál.  Ég skil vel afstöðu þína eftir að hafa lent í þessum hremmingum, en það var ekki vegna afstöðu eins eða annars stjórnmálaflokks. En vissulega hefðu menn þurft að taka á þessu strax um eða fyrir aldamót. Skiplag þessara mála var vissulega ekki í lagi.

Allir stjórnmálaflokkar hafa alltaf fallegar stefnuskrár. Spurning hvað það er sem þeir gera. Stefna Landsfundar Sjálfstæðisflokksins er einföld og skýr og fulltrúum flokksins ber að fara eftir henni. Annað væri svik við æðsta vald flokksins Landsfund.

[Erlingur Alfreð Jónsson, 27.1.2012 kl. 11:18]

Jón, ég er 100% sammála greiningu þinni á verkum og verkleysi ríkisstjórnarinnar.  Ef þau væru sett í að grafa 30sm djúpan skurð, yrði að segja þeim að grafa feti dýpra en þeim fyndist nóg.  En líklega myndi það ekki duga því Össur færi að tala um búfénað og kveða rímur en Jóhanna að smala köttum.

En Sjálfstæðisflokkurinn þarf að byrja á því að sýna almenningi auðmýkt og biðjast afsökunar á mistökum sínum fyrir hrun ef trúverðugleiki hans á að koma til baka.  Setja þarf ofan í kúlulánaliðið og sjóðsstjórnarmeðlimi, (lesist Þorgerður Katrín og Illuga) svo dæmi séu tekin.  Fram til þessa hefur það ekki verið gert opinberlega heldur horfa menn tárvotir og klökkir framan í flokksmenn á landsfundum og hylla gamla foringja.  Enda tók Bjarni Ben sjálfur þátt í sukkinu.

Varðandi verðtrygginuna:
Við fólkið sem tóku gengistryggðu lánin, eða erlend lán, var sagt: 

"Það er ekki viturlegt að taka lán í öðrum gjaldmiðli en tekjur viðkomandi eru í." 

Í landinu eru þó tveir gjaldmiðlar í dag: a) Óverðtryggð króna sem laun eru greidd í og b) verðtryggð króna sem lán eru greidd með.  Þetta misræmi verður að stöðva.  Ef erlendar vörur hækka vegna lækkunar krónunar, hækkar verðtryggingin lánin.  Sama á reyndar við um flestar innlendar vörur enda eru þær háðar erlendum aðföngum í einhverjum tímapunkti í framleiðsluferlinu.

Eins og staðan er í dag, og hefur reyndar verið frá innleiðingu verðtryggingar, þá er verðtrygging í raun gengistrygging að (stórum?) hluta.

[Jón Magnússon, 28.1.2012 kl. 17:09]

Það er alveg rétt hjá þér Erlingur að verðtryggingin er í raun gengistrygging. En þó ekki alveg af því að þegar til lengri tíma er litið þá hækkar  verðtryggingin alltaf meira en hvaða gjaldmiðill sem til er í veröldinni. Það er m.a. vegna þess að verðtryggingin hækkar við öll áföll og verðhækkanir sem verða í heiminum, en það gera gjaldmiðlarnir ekki nema að hluta.  Verðtryggingin er óásættanleg og hún verður að hverfa.