Járnfrúin, prófessorinn og tölfræðin.

Benjamin Disreli hinn merki forsætisráðherra Breta sagði einu sinni að það væri til þrenns konar lygi. Það væri lygi, helvítis lygi og tölfræði. Fyrir nokkru skrifaði ég grein vegna bókar sem fyrrum lífvörður Margaret Thatcher skrifaði um hana og lýsti henni sem mjög umhyggjusamri og hjartahlýrri konu, sem gerði allt til að starfsfólki hennar liði vel. Lífvörðurinn var upphaflega andstæðingur hennar í pólitík og varð undrandi að kynnast þessari góðu konu og taldi rétt að láta það koma fram í bók sinni.Þetta var meira en Stefán Ólafsson prófessor í félagsfræði við Háskóla Íslands gat þolað.  Ekki mátti tala vel um Thatcher. Prófessorinn segir m.a. að Jón Magnússon „lögfræðingur í Sjálfstæðisflokknum,  „var búinn að skrifa grein í dag sem hann kallar „Umhyggjusama járnfrúin“, datt mér í hug að þarna væri kominn enn ein tilraunin til að tengja frjálshyggjuna við hugmyndafræði hippana, með áherslu á friði, ást og umhyggju.“Síðar í greininni segir prófessorinn að þróun fátæktar og ójafnaðar í stjórnartíð Thatcher 1979-1990 hafi verið mikil og vísar í tölfræðiúttekt  um hlutfall barna sem búa í fjölskyldum undir fátæktarmörkum. Prófessorinn gleymir því meðvitað að greina frá því að þegar Thatcher tók við var kreppa í Bretlandi og gríðarlegt atvinnuleysi.  Á valdatíma hennar komust Bretar út úr kreppunni og hagur alls almennings batnaði til muna.  En það gildir ekki þegar reiknilíkan tölfræðinnar hans Stefáns prófessors er skoðað. Þar er reiknuð út hlutfallsleg fátækt en ekki raunveruleg. Þegar Verkamannaflokkurinn kom til valda í Bretlandi árið 1997 vöktu þeir sérstaka athygli á að 35% barna í Bretlandi lifði í fátækt.  Ekki algjörri fátækt því jafnvel þeir fátækustu voru almennt ekki í neinum vanda varðandi mat, föt, nám eða heilsugæslu.  Hlutfallsleg fátækt hét það.  Allir eru á móti fátækt og vilja vinna gegn henni. Hún er hræðileg. En hlutfallsleg fátækt þarf ekki að vera annað en gott pólitískt vígorð eins og í þessu tilviki. Í bók sinni „Crimes against logic“  eða glæpur gegn rökhyggju, talar Jamie Whyte sérstaklega um þessa birtingarmynd áróðurs Verkamannaflokksins í Bretlandi, sem félagsfræðiprófessorinn Stefán er svo hugfanginn af.  Whyte bendir á að þetta dæmi sýni með almennum hætti hvernig tölfræði geti afvegaleitt þegar byggt sé á röngum eða ófullnægjandi forsendum.  Í úttekt Verkamannaflokksins og prófessorsins var miðað við að þeir sem væru með undir 60% af meðaltekjum byggju við hlutfallslega fátækt. Það þýðir að jafnvel þó að þjóðfélagið auðgist og allir hafi það betra þá eykst jafnvel fjöldi þeirra sem búa við hlutfallslega fátækt samkvæmt þessum tölfræðikúnstunum.  Svo merkilega vill líka til að sósíalistarnir í Verkamannaflokknum og prófessor Stefán gleyma alltaf að reikna inn í formúluna sína áhrif skattlagningar og velferðarkerfisins til jöfnunar í þjóðfélaginu. Whyte bendir á sláandi dæmi í þessu sambandi: Tveir enskir skóladrengir búa hlið við hlið í áþekkum húsum í Bretlandi og ganga í sama skóla, ganga í sambærilegum fötum, stunda sömu áhugamál og fara til sama læknis þegar þeir eru veikir.  Efnaleg velferð þeirra er sú sama að öllu leyti nema að því leyti að annar fær 10 pund í vasapeninga en hinn 5 pund.  Samkvæmt þeim tölfræðikúnstum sem prófessor Stefán Ólafsson og Verkamannaflokkurinn byggja á þá er sá sem fær 5 pundin hlutfallslega fátækur þó hann hafi allt til alls og mismunur á efnalegri velferð beggja drengjanna sé ekki umtalsverður.

Tölfræðin getur verið varasöm og stundum verri en bölvuð lygi prófessor Stefán Ólafsson. Þar fyrir utan var sérstakt að prófessor eins og Stefán skyldi hlaupa svona upp á nef sér bara af því að fjallað var um Margaret Thatcher persónulega og kosti hennar.

(Grein eftir mig sem birtist í Morgunblaðinu á þriðjudaginn 8.1. (Stefán Ólafsson er greinilga ekki áskrifandi að Morgunblaðinu því að í dag heldur hann áfram með tölfræðikúnstir sínar í pistli)