Ofurlaun, kaupaukar og kaupréttarsamningar

 Jean Claude Juncker forseti Evrópuhóps fjármálaráðherra sagði fyrir nokkru að ofurlaun væru þjóðfélagsleg plága og krafðist aðgerða. Ofurlaun á Íslandi eru ekki einskorðuð við Kaupþing banka. Kjör stjórnenda þess banka  hafa þó oftar en ekki hneykslað þjóðina. Davíðs Oddsson þáverandi forsætisráðherra  tók út sparifé sitt  í mótælaskyni á sínum tíma.  Nýlega nýttu stjórnendur bankans sér kaupréttarsamninga sem færðu þeim meir en milljarð. Ekki hefur frést af því að forsætisráðherra hafi tekið út sparifé sitt úr bankanum. Nú kann  að vera að forsætisráðherra eigi ekkert sparifé í  bankanum og geti því ekki beitt þeirri táknrænu aðferð sem forveri hans notaði á sínum tíma. Hins vegar getur forsætisráðherra látið í ljós álit sitt á ofurlaunagreiðslum og hvernig á að bregðast við.  

Ofurlaunagreiðslur  voru ekki þekktar hér á landi fyrir nokkrum árum síðan. Nýr ósiður hefur rutt sér til rúms. Þessi ósiður hefur rutt sér til rúms í Evrópu en var lítið þekktur í álfunni þar til nýlega.  Markaðshyggjumenn í Evrópu státuðu sig jafnan af því að markaðshyggjan í Evrópu væri mun mannúðlegri en markaðshyggja engilsaxa í Englandi og Bandaríkjunum. Talað var um Skandinavíska mótdelið eða Rínar módelið sem dæmi um mannúðlega markaðshyggju. Nú er þetta því miður að breytast. Ofurlaun og aukin misskipting auðs og valda hefur verið að ryðja sér til rúms víða um álfuna.

Spurning er hvernig á að bregðast við þeim ofurlaunum sem er eitt helsta einkenni nýmarkaðshyggjunar, sem engu eirir og ekkert viðurkennir nema vald peninganna. Hér á landi hafa stjórnvöld ekki tjáð sig um aðgerðir og telja þær greinilega ekki viðeigandi. Íslenska ríkisstjórnin virðist telja eðlilegt að þeir sem stjórna fyrirtækjum geti skammtað sér þau laun sem þeir vilja og ríkisvaldið eigi ekkert að gera í því. Komi hins vegar til þess að fjármálastofnanir eins og banka skorti fé til útlána eða kreppi að í þeirra ranni þá beri stjórnvöldum að breiða út faðminn og leysa vandamál þeirra á kostnað skattgreiðenda.  Ég hygg að við séum eitt fárra landa í Evrópu hugsanlega eina landið þar sem talsmenn ríkisstjórnar hafa ekki gagnrýnt ofurlaun harðlega og talað um viðbrögð við þeim eða lagt fram tillögur í því efni.

Franska viðskiptablaðið L´Expansion áætlar að forstjóralaun hafi hækkað um 57% á árinu 2007. Fjármálaráðherra Frakka  Christine Lagarde hefur sagt að þetta væri hneyksli og hefur boðað aðgerðir. Forsetar Frakklands og Þýskalands, Nicolas Zarkozy og Horst Köhler hafa báðir fordæmt ofurlaunin. Í umræðunni í Evrópu er því haldið fram af sumum að ofurlaun stjórnenda fjármálafyrirtækja eins og banka hafi valdið því að þeir hafi tekið meiri áhættu en ella hefði verið og afleiðing þess sé gríðarlegt tap útlána. Hollenska þingið hefur til meðferðar lagafrumvarp þar sem sérstakur skattur er lagður á ofurlaun. Evrópusambandið er að vinna að aðgerðum vegna ofurlauna  sem afleiðing af gagnrýni Evrópuhópsins.

Hvað ætlar hnípin ríkisstjórn Geirs H. Haarde að gera í ofurlaunamálunum? Fyrsta spurningin er hvort að ráðamönnum á Íslandi finnist það eðlilegt að launamunur og ójöfnuður aukist í þjóðfélaginu? Ójöfnuðurinn er þegar til staðar þar sem að launþegar í landinu bera þyngstu skattbyrðarnar en ofurlaunafurstarnir hafa aðrar og betri leiðir í því sambandi. Mér finnst ekki koma annað til greina en að setja sérstakar reglur um ofurlaun, kaupauka og kaupréttarsamninga og skattleggja ofurlaun sérstaklega. Ofurlaunaskattur er við núverandi aðstæður sjálfsagður og eðlilegur.

Ofurlaun forstjóranna eru andstæð  hugmyndum um þjóðfélagslegt réttlæti og mannúðlega markaðshyggju.  Forstjórarnir mega ekki   komast upp með það á  tímum efnahagsþrenginga og atvinnuleysis, að halda áfram að borga sjálfum sér ofurlaun.

Samhjóða grein sem birtist í 24 stundum í vikunniþ