Færri fiskar úr sjó

Hafrannsóknarstofnun krefst þess að 13% færri þorskar verði dregnir úr sjó á næsta fiskveiðiári. Verði farið að tillögunum dragast tekjur í sjávarútvegi gríðarlega mikið saman og þjóðartekjurnar sem því nemur. 

Um árabil voru veidd árlega á Íslandsmiðum tæp 500 þúsund tonn af þorski. Ýmsir fiskifræðingar töldu það algjöra ofveiði. Í skýrslu 1966 hvetur þáv. forstöðumaður Hafrannsóknarstofnunar til víðtækrar friðunar vegna algjörrar ofveiði á þorski. Ekki gekk það eftir og svartari og svartari skýrslur komu í kjölfarið, þó veiðin væri samt sem áður góð. Svo fór þó, að löggjafinn féllst á það árið 1983 að sjávarútvegsráðherra gæti ákveðið skiptingu hámarksafla á árinu 1984. Kvótakerfið varð til. 

Kvótakerfið var til og hefur staðið með breytingum frá þeim tíma og valdið gríðarlegri auðsöfnun þeirra, sem nutu úthlutunar ríkisins á þjóðarauðlindinni og misskiptingu auðs. 

Kvótaúthlutuninni má að mörgu leyti líkja við það, að ákveðið hefði verið að Íslandsbanki yrði einkavæddur og þeir sem væru inn í bankanum við lokun kl. 17. þ. 15.maí 2021 ættu bankann, án þess að þurfa að leggja nokkuð fram.

Forsenda kvótakerfisins árið 1984 og síðar er sú, að með þeirri vísindalegu nálgun sem til væri hjá Hafrannsóknarstofnun yrði veiðum stillt í hóf svo að nýliðun þorsks yrði meiri og meiri. Við værum með því að takamarka veiðarnar að byggja upp eins konar bankareikning þar sem vaxtatölurnar yrðu ævíntýralega háar með stigvaxandi þorskafla þegar fram í sækti. Allt hefur þetta reynst rangt. Aflinn hefur alla tíð frá því að kvótakerfið var tekið upp verið minni en hann var fyrir daga kerfisins.

Þegar fólk lemur ítrekað höfðinu við steininn og fær alltaf þá sömu útkomu, að því verður illt í höfðinu við þann árekstur mætti ætla að flestir mundu átta sig á, að það væri ekki farsælt að halda áfram að berja höfðinu við steininn. En ráðamenn þjóðarinnar gera það samt.

Jón Kristjánsson fiskifræðingur hefur ítrekað haldið því fram, í ræðu og riti, að beita þurfi öðrum aðferðum og veiða meira og með því mundi stofnstærðin aukast. Þau sjónarmið styður hann líffræðilegum og fiskifræðilegum vísindasjónarmiðum. 

Þegar nú blasir enn og aftur við, að hugmyndafræðin á bakvið núverandi hömlur á veiðar og forsendur kvótakerfisins er röng, er þá ekki rétt, að breyta um stefnu.

Spurning er um hvort íslenskir stjórnmálamenn átti sig á mikilvægi þessa máls. Það ætti að verða helsta viðfangsefni stjórnmálanna við næstu þingkosningar þar sem svo gríðarlegir hagsmunir eru í húfi á sama tíma og nauðsynlegt er að þjóðarsátt náist um skipulag fiskveiða og útdeilingu fiskveiðiréttinda í framtíðinni.