Býr þriðja hvert barn á Íslandi við fátækt?

Út er komin enn ein furðuskýrsla frá UNICEF um fátækt barna. Samkvæmt skýrslunni býr tæplega þriðjungur íslenskra barna við fátækt. 

Fátækastir á Íslandi eru þeir sem eru atvinnulausir eða geta ekki unnið vegna sjúkdóma. En þeir sömu njóta margvíslegrar aðstoðar t.d. varðandi húsnæði, greiðslu sjúkrakostnaðar, ókeypis menntun fyrir auk margs annars. Á heimilum svonefndu fátæku barnanna samkvæmt skýrslunni eru sjónvörp,tölvur, ískápar, stereógræur, bíll eða bílar og flest þeirra eiga farsíma. Er þetta fátækt?

Staðreyndin er sú að skýrslan byggir ekki á því sem fólk almennt skilur sem fátækt. Félagsfræðingarnir sem unnu skýrsluna líta ekki á fátækt sem það að vera of fátækur til að geta notið grundvallar efnalegra gæða til að geta haft það gott. Þess í stað hafa sérfræðingarnir tölfræðilega viðmiðun sem er sú að þú býrð við fátækt ef laun heimilisins eru minna en 60% af meðatekjum þjóðfélagsins.

Á grundvelli þessara skilgreininga þá skiptir það engu máli þó tekjur allra yrðu helmingi hærri. Hlutfall fátæktar yrði eftir sem áður sú sama. Ef laun almennt lækkuðu hins vegar gæti það orðið til þess að fátækum fækkaði á grundvelli sömu útreikninga þó að fólk hefði það efnalega mun verra. 

Til að sýna fram á fáránleika skýrslugerðar Unicef má benda á að í nýlegri skýrslu þeirra þá er niðurstaðan sú að fátækt barna í Lúxemborg sé meiri en í Tékklandi. Samt sem áður er einna mest velmegun og hæstu launin í Lúxemborg af öllum löndum Evrópu.

En hvers vegna notar stofnun eins og Unicef svona viðmiðanir. Stofnunin sjálf hefur gefið þá skýringu á því, að gerði hún það ekki, þá mundi ekki vera nein fátækt í ríkum löndum eins og Lúxemborg, Noregi, Svíþjóð og Íslandi. Sú staðreynd hentar hins vegar ekki Unicef eða Samfylkingarfólki veraldarinnar, sem byggir á því að sé ekki um fátækt að ræða þá verði að búa hana til.

Þess vegna er búið til hugtakið hlutfallsleg fátækt og Stefán Ólafsson háskólakennari og skýrsluhöfundar Unicef vinna út frá því viðmiði en ekki raunveruleikanum um að fátækt sé fátækt sem er allt annað en tölfræðilíkan hlutfallslegrar fátæktar.

Þannig mundi sonur minn vera skilgreindur samkvæmt þessum vísindum sem fátækur ef ég gæfi honum 2000 krónur á viku í vasapeninga en meirihluti skólafélaga hans fengju 3.500 í vasapeninga frá sínum foreldrum. Hann héldi áfram að vera skilgreindur sem fátækur þó ég hækkaði vasapeningana hans um helming í 4000 ef vasapeningar félaganna hækkuðu í 7.000 Engu skipti í því sambandi þó að heildarneysla á hvert barn sé um 60 þúsund þegar upp er staðið og hvort barnið nýtur efnalegrar velmegunar eða ekki.  

Samfélagslega fátæktin verður að hafa sinn framgang jafnvel þó hún sé allsendis óraunveruleg. 

Við gerum grín af svonefndri háksólaspeki miðalda. Maður líttu þér nær. 

ASÍ í stríð við ríkisstjórnina?

Miðstjórn ASÍ telur engan grundvöll til frekara samstarfs eða samræðu við ríkisstjórnina nái fjárlagafrumvarpið fram að ganga. Það skiptir þá engu máli að mati miðstjórnar ASÍ hvað ríkisstjórnin gerir að öðru leyti ef strákarnir hjá ASÍ fá ekki að ráða fjárlögunum.

Miðstjórn ASÍ og forseti samtakanna höfðu öllu meira langlundargeð með vinstri stjórn Jóhönnu Sigurðardóttur og það var ekki fyrr en á síðustu metrunum sem að samtökin sáu ástæðu til að hóta samstarfsslitum við þá ríkisstjórn þó öllu bágara hafi ástandið verið á þeim tíma gagnvart launafólki.

Svo virðist sem þessi ályktun miðstjórnar ASÍ sé byggð á fölskum forsendum. Í ályktuninni segir að launafólk hafi haft réttmætar væntingar um endurreisn og uppbyggingu velferðarkerfisins.  Svo virðist sem miðstjórnarmennirnir hafi ekki áttað sig á að velferðarkerfið er við lýði á Íslandi og því ómöguleiki að endurreisa það. Þá liggur líka fyrir að mestur hluti ríkisútgjalda er til velferðarkerfisins í formi framlaga varðandi nám, heilsu, bætur, millifærslur o.fl.  Sé það krafa ASÍ að auka þessi útgjöld þá verður það ekki gert án aukinnar skattlagningar.

Getur það virkilega verið krafa miðstjórnar ASÍ að skattleggja landsmenn þ.á.m. launafólk meira til að auka millifærslur í þjóðfélaginu, sem af vinstra fólki er kallað aukin velferð. Gæti það verið að aukin velferð launafólks væri einmitt fólgin í því að draga úr skattheimtu þannig að hver og einn héldi meiru eftir til eigin ráðstöfunar af launatekjum sínum.

Svo ætti þessi miðstjórn að íhuga hvort það væri ekki besta kjarabótin fyrir launþega í landinu að lánakerfið á Íslandi væri með sama hætti og á hinum Norðurlöndunum þannig að verðtrygging yrði afnumin. Einnig að matvælaverð væri með svipuðum hætti og á hinum Norðurlöndunum og hagsmunir neytenda tryggðir. Væri ekki mikilvægara fyrir miðstjórn ASÍ að einhenda sér í slíka baráttu fyrir raunverulegum hagsmunum launafólks í stað þess að fara í vindmyllubardaga við ríkisstjórnina. 

 

Vín í hvaða búðir?

Enn einu sinni er deilt um hvort að selja eigi vín í matvörubúðum eða ekki. Rök þeirra sem segja að slíkt muni auka drykkja voru gild fyrir nokkru síðan en halda tæpast lengur. Ástæðan er sú að vín er til sölu í mörgum stórmörkuðum iðulega við hliðina á matvörubúðinni. Auk þess er vín venjulega til sölu á kaffistöðum og í greiðasölum meðfram þjóðvegi 1 og víðar. Aðgengi að áfengi er því nánast ótakmarkað.

Úr því sem komið er yrði því engin héraðsbrestur þó áfengi yrði selt í matvörubúðum, þó mér finnist það í sjálfu sér ekki æskilegt.

Meðan fólk deilir um hvort selja eigi áfengi í matvörubúðum eða ekki, þá er horft framhjá því að vínbúðirnar eru opinber fyrirtæki með opinberu starfsfólki. Ríkisstarfsmenn sem vinna við að afgreiða áfengi og eru í BSRB en ekki VR. Er einhver glóra í því að ríkið sé að reka þessar verslanir.

Af hverju má ekki draga úr ríkisumsvifum með því að selja vínbúðirnar til einstaklinga sem mundu þá reka þær eins og hvert annað fyrirtæki með þeim réttindum og skyldum sem því fylgir.   Ég hef aldrei skilið af hverju það þurfi ríkisstarfsmenn til að afgreiða áfengi í sérverslunum með áfengi. Á sama tíma eru unglingar að ganga um beina og selja vín á veitingastöðum. Af hverju eru þeir ekki í BSRB. Þarf ríkisstarfsmann til að selja rauðvínsflösku út úr vínbúð en venjulegt verslunarfólk til að selja rauðvínsflöskuna á vetingastað.

Vilji einhver reyna að rökfæra það að eðlilegt sé að ríkið reki sérverslanir með áfengi þá má með sama hætti rökfæra að ríkið eigi að sjá um alla sölu og dreifingu áfengis hvort sem er í verslunum eða vegasjoppum.

Nú skora ég á Vilhjálm Árnason hinn vaska unga þingmann Sjálfstæðisflokksins sem ætlar að flytja frumvarp um að áfengi verði selt í matvöruverslunum, að fylgja stefnu flokks síns um að draga úr ríkisumsvifum og flytji í kjölfarið frumvarp um að opinberu vínbúðirnar verði einkavæddar strax.  

Góð og vond samkeppni

Talsmenn landbúnaðarkerfisins hafa brugðist ókvæða við því að lagt skuli til að Samtök atvinnulífsins (SA) álykti á þann veg að auka skuli samkeppni við framleiðslu og sölu á landbúnaðarvörum.  Tillagan er sett fram vegna þeirrar stefnumótunar SA að auka samkeppni í landinu.

Trauðla verður séð hvernig á að ná fram því markmiði SA um aukna samkeppni ef framleiðsla og sala mikilvægustu matvara er undanskilin. Af hverju í ósköpunum ætti það líka að vera? 

Í 1.gr samkeppnislaga frá 2005 segir í 1.gr:

Lög þessi hafa það markmið að efla virka samkeppni í viðskiptum og þar með vinna að hagkvæmri nýtingu framleiðsluþátta þjóðfélagsins. Markmiði þessu skal náð með því að:
   a. vinna gegn óhæfilegum hindrunum og takmörkunum á frelsi í atvinnurekstri,
   b. vinna gegn skaðlegri fákeppni og samkeppnishömlum,
   c. auðvelda aðgang nýrra samkeppnisaðila að markaðnum.

Sambærilegt ákvæði var í eldri samkeppnislögum sem sett voru fyrir um tveim áratugum.

Þrátt fyrir að sú stefna hafi verið mótuð fyrir tveim áratugum og samstaða verið um að það væri þjóðhagslega hagkvæmt að virk samkeppni væri á markaði þá hafa framleiðendur og söluaðilar búvara sagt það gott fyrir alla aðra en þá. Með því er verið að viðhalda fákeppni og einokun til hagsbóta fyrir þá fáu á kostnað hinna mörgu.

Það gilda sömu sjónarmið og lögmál um búvöruframleiðslu sem og aðra mannlega starfsemi í viðskiptum. Það er nágaul fortíðar að halda því fram að önnur lögmál eigi við um framleiðslu og sölu á mjólk eða sauðaketi en á fiski og brauði.  

Af hverju ekki hvalkjöt?

Nokkrir eigendur veitingastaða telja það sér til tekna að lýsa því yfir að þeir bjóði neytendum ekki upp á hvalkjöt. Ég veit ekki til að nokkur af þessum stöðum hafi nokkru sinni boðið viðskiptavinum sínum upp á hvalkjöt þannig að hér er þá ekki neitt nýtt á ferðinni nema yfirlýsingin.

Óneitanlega hefði viðskiptavinum nokkurra af þeim kaffistöðum sem auglýsa hvalkjötsskort brugðið í brún ef hvalkjöt hefði allt í einu birst á matseðlinum auk kaffibrauðs og Hnallþóra sem þar eru jafnan í boði. Sama er að segja um veitingastaði fyrir grænkera sem eru ekki með  kjöt á boðstólum.

Undirtónninn í yfirlýsingunni er þó alvarlegur. Talsmaður hvalkjötsyfirlýsingarinnar lætur í veðri vaka að það sé siðferðilega ámælisvert að bjóða upp á hvalkjöt eða borða það.  Af hverju? Dýrin eru ekki í útrýmingarhættu. Ekki er um verri meðferð á dýrum að ræða en gengur og gerist við kjötframleiðslu.

Barátta gegn loðdýrarækt og selveiðum er jafnundarleg. Einhver háskólaspekingur kom með gjörsamlega rakalaus andmæli gegn loðdýrarækt í fyrradag. Slík andmæli eru raunar ekki ný af nálinni. Brigitte Bardot sem einu sinni var fræg fyrir fríðleika fór í tildurklæðnaði sínum á norðurslóðir til að mótmæla veiðum og vinnslu selaafurða og það hafa ýmsir aðrir gert án nokkurra skynsamlegra raka. 

Rómantískir sveimhugar víða um heim virðast telja að nauðsyn beri til að koma í veg fyrir að fólk á norðurslóðum nýti með sjálfbærum hætti þau gæði sem náttúran býður upp á. Rökin eru alltaf tilfinningaþrungin, en án hagrænnar eða vistræðilegrar skírskotunar.

Það er slæmt að veitingahúsaeigendur skuli taka þátt í svona auglýsingaherferð. Með sömu rökum og sjónarmiðum mætti mótmæla ansi mörgu sem finnst á matseðli sumra þeirra.

 

Hver er á beit í buddunni þinni?

Stofnaður hefur verið "Samráðvettvangur" skipaður stjórnmálaleiðtogum þjóðarinnar og fleirum. Margt hefur vettvangurinn bent nýtilegt og gagnlegt. Annað orkar tvímælis

Vettvangurinn bendir á þá staðreynd, að bankastarfsmenn og útibú séu hlutfallslega fleiri en í nágrannalöndunum og kostnaður neytenda miklu meiri. Sama gildir um verslun með lengsta afgreiðslutíma, flesta verslunarfermetra og flest verslunarfólk á hvern íbúa. Vöruverð er því mun hærra en í nágrannalöndunum.  Ríkisvaldið verður því að stuðla að virkri samkeppni en leiðin til þess er að afnema allar hömlur í viðskiptum fólksins. Það leggur vettvangsfólk þó ekki til. 

Raunar féll Vettvangurinn á fyrsta prófi skynseminnar þegar lagt var til að hætta samkeppnishamlandi aðgerðum ríkisvaldsins í svína- og kjúklingaframleiðslu,en ríghalda í hæstu landbúnaðarstyrki og innflutningsvernd fyrir kál,mjólkur- og sauðfjárbændur. Allt á kostnað neytenda og skattgreiðenda. Auk þess eiga neytendur áfram að borga hæsta verð sem um getur fyrir þetta fínerí.

Rök vettvangsins varðandi svína- og kjúklinga er að þar sé um verksmiðjuframleiðslu að ræða og þess vegna þurfi þeir ekki styrki eða innflutningsvernd. Annað gildi um búframleiðslu með óhagkvæmni flutningskostnaðar og lítilla eininga. Neytendur og skattgreiðendur eiga enn að mati vettvangsins að borga fyrir þá rómantík sem slíkri framleiðslu fylgir.

Jónas frá Hriflu og sá þýski skoðanabróðir hans frá sama tíma sem börðust fyrir smábýlastefnunni sem skyldi þróast og dafna á kostnað Grimsbý lýðsins geta snúið sér við í gröfinni harla glaðir yfir því að jafnvel þeir stjórnmálamenn sem segjast aðhyllast frjálsa samkeppni sem og þeir sem aðhyllast sósíalisma skuli sameinast í Samráðsvettvangi um smábýlastefnu sem stríðir gegn hugmyndum um frjálsa samkeppni, hagkvæmni og jöfnuð.

Samráðsvettvangurinn er eitt besta dæmið um hugsjónasneyð í íslenskri pólitík og skort á því að stjórnmálamenn samtímans séu tilbúnir til að berjast fyrir skynsamlegum hlutum á grundvelli hugmyndafræðinnar sem þeir eiga að standa fyrir.

Hvaðan kemur framleiðenda réttur til óhagkvæmrar framleiðslu og að vera á beit í buddunni þinni?

Nigella og uppskriftin að friðsælum jólum

Nigella Lawson sjónvarpskokkur segist hafa uppskriftina að góðum og friðsælum jólum. Hún býður alltaf einhverjum utanaðkomandi  til að taka þátt í hátíðarhöldunum  með fjölskyldunn.

"Það verður alltaf að vera einhver  til staðar sem fólk vill ekki líta illa út gagnvart." Það á heldur ekki að skipa fólki til sætis og það er mikilvægt segir hún. Ef fólki er skipað til sæti þá lítur fólk á mikilvægi sitt í samræmi við það hvað það er sett langt frá gestgjafanum. Svo segir hún það líka vera rugl að það eigi að skipa fólki til sætist eftir kynferði þ.e. stelpa, strákur og stelpa strákur.  Á hvaða öld haldið þið eiginlega að við lifum segir Nigella.

Ef uppskriftin er ekki flóknari til að eiga góð og happasæl jól sameiningar og friðar í fjölskyldum þá ættu allir að geta notið þess.

Svo er spurning hvort að sjónvarpskokkur veit betur en aðrir um atriði sem eru ótengd eldamennsku.

Alla vega skiptir máli að við skipum málum þannig að jólin verði sem gleðilegust, skemmtilegust og friðsælust.

Fátækt

Fréttir frá Mæðrastyrksnefnd, Fjölskylduhjálpinni og fleiri hjálparstofnunum eru fyrirferðarmiklar. Talsfólk hjálparstofnana talar um vaxandi neyð og aukna fátækt.

Af hverju er neyð í velferðarþjóðfélaginu Íslandi?

Ég ætla ekki að minnast á ríkisstjórnina sem kallar sig norrænu velferðarstjórnina. Það er óviðkomandi þessum þanka.

Fólk í neyð fær hjálp frá ríki og sveitarfélögum. Þar er um miklar fjárhæðir að ræða. Er þeim fjármunum þá svona misskipt? Getur verið að sumir fái margfalt meðan aðrir fá lítið?

Getur verið að velferðarkerfið þarfnist umbyltingar frá grunni þannig að um raunverulega velferð allra geti verið að ræða? Á ekki velferðin fyrst og fremst að vera fyrir fátæka?  Er það eðlilegt velferðarkerfi þar sem milljarðamæringurinn nær í ellilaunin sín frá ríkinu á sama tíma og sonur hans nær í námslánið frá ríkinu?

Flestir vilja hjálpa fátækum en hvenær er fólk fátækt? Allir ættu að vera sammála um að fólk sem hefur ekki viðunandi húsnæði og fær ekki nóg að borða er fátækt og það er þjóðarsátt um að velferðarkerfið komi í veg fyrir að nokkur sé án húsnæðis eða fái ekki nóg að borða. Ef sú staðhæfing mín er rétt að það sé þjóðasátt um að tryggja fólki a.m.k. þá lágmarksvelferð að hafa viðunandi íverustaði og mat. Af hverju er þá þessi vandi sem talsmenn hjálparstofnana lýsa?

Það er eitthvað bogið við velferðarkerfið? 

Lattelepjandi gáfumannafélagið

Silfur Egill Helgason lýsir því á netsíðu sinni hvernig hann vill hafa lattekaffið sem hann lepur við tilgreind tækifæri. Sjálfsagt talar hann þar fyrir munn fleiri úr lattelepjandi gáfumannafélaginu.

Ekkert er við það að athuga hvernig Egill Helgason vill hafa kaffið sitt eða aðrar neysluvörur og fólki kemur það ekkert við. En Egill er að amast við því  að íslenskir neytendur geti fengið aukna fjölbreytni. Egill er á móti því að hér komi Starbucks kaffihús og finnur því allt til foráttu.

Með sama hætti hlítur Egill að vera á móti fjölþjóðlegum keðjum eins og Kentucky Fried af því að hann vill hafa kjúklingavængina öðru vísi en þeir eru þar. Hvað þá að vera með Subway sem treðst inn á markað Hlölla báta sem framleiða ágætann skyndibita. Svo ekki sé talað um Dominos Pissur.

Starbuck hefur átt í erfiðleikum vegna skattamála og á það bendir Egill réttilega. Það er málefni sem íslensk skattayfirvöld verða að leysa. En meðal annarra orða hvað finnst Agli þá um Decode Genetics sem hefur starfað með íslenska erfðagreiningu hér á landi í rúman áratug og aldrei greitt tekjuskatta ekki frekar en fjölmörg önnur stórfyrirtæki. 

Er ekki eðlilegt að neytandinn ekki að fá að velja hvað hann vill án afskipta lattelepjara í 101 Reykjavík.

Fimmföld verðhækkun??????

Frétt í sjónvarpi RÚV í gær vakti athygli. Sagt var frá því að dagvörur hefðu hækkað allt að  fimmfalt í verði miðað við Norðurlönd. Þetta var stórfrétt. Vöruverðshækkun veldur hækkun verðtryggðu lánanna. Af hverju var ekki búið að gera neitt í málinu af Samkeppnisstofnun og/eða ríkisstjórninni? Af hverju var ekki rætt við viðskiptaráðherra Steingrím J. vegna þessa okurs á neytendum?

En nei. Það var engin ástæða til að tala við Steingrím Þetta var í raun ekki frétt. Alveg ótrúleg ekki frétt.  Því miður voru vinnubrögðin á fréttastofu RÚV óviðunandi.

Þegar heimildir Nordic Statistic eru skoðaðar en þaðan hlítur þessi frétt að vera komin, þá sést að það er verið að fjalla um hækkun á 5 ára tímabili. Ekki er tekið inn í þessa útreikninga RÚV  gengishrun á Íslandi og gríðarlegar skattahækkanir á áfengi, tóbaki og bensíni.

Semsagt óvönduð ekki frétt. Fréttastofa RÚV ætti að gaumgæfa að það er af nógu að taka þar sem íslenskir neytendur þurfa að borga meira en neytendur í nágrannalöndum okkar. Umfjöllun um það þarf að vera meiri og vandaðri. Þá er ekki úr vegi að minnast stöðugt á dýrustu lán í heimi, sem íslenskir neytendur þurfa að bera.