Tími útreikninga og kannana er liðinn. Tími aðgerða er kominn.

Undanfarið hafa um 10 Íslendingar flutt af landi brott á dag eftir því sem haft var eftir Pétri Blöndal á Bylgjunni á föstudagsmorgun. 10 manns flýja skuldafárið og úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar.

Ég hef barist fyrir eðlilegri skipan lánamála um árabil þannig að verðtrygging væri afnumin en lánakjör væru svipuð og á hinum Norðurlöndunum.  Vegna þess fæ ég fjölda af tölvupóstum frá fólki sem flýr og segir mér sögu sína í nýja landinu, Danmörku, Noregi eða Svíþjóð. Sögurnar eru allar keimlíkar og fólk trúir því varla að því bjóðist óverðtryggð lán með 4% ársvöxtum. Lán þar sem höfuðstóllinn lækkar við hverja afborgun.  Þá segist fólkið líka hafa mun betri launakjör.

Almenn skuldaniðurfærsla, afnám verðtryggingar og gjaldmiðill sem virkar er því meðal þeirra forsendna sem verða að koma til svo að þjóðfélagið geti unnið sig út úr vandanum.  Þjóðfélagssátt getur ekki tekist um neitt annað eða minna. Það er engin gjöf heldur réttmæt krafa að höfuðstólar lánanna verði leiðréttir.

Ríkisstjórnin getur ekki beðið lengur. Stund ákvarðananna er runnin upp.

Á forsendum okursins

Aðgerðir ríkisstjórnarinnar minna um margt á björgunarsveit sem kemur á slysstað þar sem hópur fólks er að drukkna og fær hóp sérfræðinga til að eyða drjúgum tíma í að reikna út hvaða bjarghringur gæti gagnast best. Meðan á því stendur drukkna nokkrir en bjögunarsveitarforinginn er ekki að velta því fyrir sér. Hún hefur fyrirfram enga skoðun eða stefnu í málinu.  

Reikninefnd ríkisstjórnarinnar hefur skilað útreikningum um skuldavanda fólks og möguleg úrræði.  Öll úrræðin eru  reiknuð á forsendum okurþjóðfélagsins óháð því hvort um raunhæfa innheimtu er að ræða eða ekki.

Niðurstaða reiknimeistaranna er sú að það kosti um 180 milljarða að bakfæra höfuðstóla okurlána verðtryggingarinnar um 15% en það er um það bil það sem ranglega hefur verið lagt ofan á lánin á síðustu misserum.  Út frá þeirri forsendu er tapið ekki  annað en að skila þarf óréttmætri og siðlausri auðgun lífeyrissjóða og fjármálastofnana til baka.

Bakfærsla er alltaf erfið og þess vegna hef ég bent á þá leið að stofnaður verði neyðarsjóður og þangað renni 3% af gjöldum sem annars færu í lífeyrissjóði a.m.k. næstu 4 árin og þeir fjármunir sem þar mynduðust um 200 milljarðar yrðu notaðir til að bakfæra höfuðstóla og lánakjör til þess, sem fólk á hinum Norðurlöndunum býr við. Þá mundi neyðarsjóðurinn  koma að fjármögnun Íbúðalánasjóðs á eðlilegum lánakjörum. Þá  væri hægt væri að endurlána fólki vegna íbúðarkaupa á breytilegum vöxtum, óverðtryggt með sömu vöxtum og á hinum Norðurlöndunum.

Stjórnmálamenn þessa lands jafnt í stjórn sem stjórnarandstöðu ættu að gaumgæfa það að fólki verður ekki haldið endalaust í okursamfélaginu. Við eigum rétt á að njóta sambærlegra lífskjara og lánakjara og frændur okkar á hinum Norðurlöndunum og til þess höfum við allar forsendur ef sérhagsmunirnir eru ekki endalaust látnir ráða ferðinni.

Arkitektar og fiskvinnsla

Sama dag og fyrirtæki í kjördæmi sjávarútvegsráðherra sagði upp starfsfólki tilkynnti ráðherrann að hann ætlaði að auka fiskveiðikvótann til hagsbóta  fyrir fyrirtækið svo að draga megi uppsagnirnar til baka. 

Það var löngu tímabært að auka fiksveiðkvótann og gefa t.d. handfæraveiðar frjálsar.  Sértækar aðgerðir eins og þær sem sjávarútvegsráðherra boðar nú orka hins vegar tvímælis og hætta er á að ekki sé gætt jafnræðis borgaranna eða ýmissa annarra reglna í atvinnu- og samkeppnismálum þegar gripið er til slíkra aðgerða. Sjávarútvegsráðherra ætti því að huga að langtímalausnum í stað þess að blekkja fólk með staðbundnum tímabundnum aðgerðum.

Óneitanlega vekur það athygli að sjávarútvegsráðherra skuli bregðast strax við þegar tilkynnt er um uppsagnir hjá Eyrarodda á Flateyri og er þar ólíku saman að jafna og viðbrögð dómsmálaráðuneytisins varðandi atvinnumöguleika arkitekta.

Talsmaður arkitekta sagði frá því sama dag og Eyraroddi tilkynnti um uppsagnir sínar að um helmingur arkitekta á landinu væri án atvinnu en á sama tíma ráðstafaði dómsmálaráðuneytið stóru verkefni, hönnun fangelsis, til danskrar arkitektastofu. Þessi framganga dómsmálaráðuneytisins er fordæmanleg. Fróðlegt verður að sjá hvort dómsmálaráðherra grípi til aðgerða í framhaldi af þessum upplýsingum. Þó ekki væri til annars en að tryggja íslenskum arkitektum sama aðgang að stórum verkefnum og dönskum. 

Óneitanlega sýna þessi tvö dæmi að ekki er fylgt heilstæðri atvinnustefnu hjá ríkisstjórninni og eitt rekur sig á annars horn.  Var fólk ekki að kalla á skilvirka stjórnsýslu?

 

 

Af hverju ekki biðraðir?

Fjölskylduhjálpin, Þjóðkirkjan, Mæðrastyrksnefnd og ýmsir aðrir frjálsir velgjörðarhópar dreifa matvælum og öðrum nauðsynjum til fátækra. Eðlilega myndast biðraðir vegna þess að það geta ekki allir fengið afgreiðslu í einu. Ekki frekar en í bönkum.  Önnur samtök velviljaðs fólks gefur vinnu og matvæli til að þurfandi fólk fái heitan mat.

Umræðan um þetta mikla, góða og fórnfúsa velgjörðarstarf sem þessir aðilar sinna hefur verið á villigötum. Einblínt er á biðraðir og því haldið fram að svona lagi finnist ekki í nágrannalöndum okkar. Það er rangt þó að biðraðir geti þar verið með öðrum hætti. Þá er því haldið fram að þetta sé til skammar. Það er líka rangt. Það er ekki til skammar að til skuli vera fórnfúsar hendur sem vilja deila gæðum með okkar minnstu bræðrum og systrum. Þvert á móti.

Nú sjá margir ekki aðra lausn en búa til stofnun hins opinbera, ríkis eða sveitarfélaga nema hvort tveggja sé til að úthluta opinberum greiðum og velgjörðum. Er það endilega betra en það fyrirkomulag sem hefur þróast hér?

Sjálfboðaliðastarf í velferðarmálum leysir mikinn vanda og sparar mikil útgjöld. Það er reynsla allra þjóða sem þekkja til víðtækrar samhjálpar á þeim grundvelli. Víða er því talað um að hið opinbera veiti aðstoð og styrki til samtaka sem vinna að velferðarmálum og vinni með því með markvissari hætti og ódýrari að því að útdeila gæðum en með því að stofna opinbert apparat.

Er einhver þörf á því að eyðileggja gott og óeigingjarnt hjálparstarf  á grundvelli ríkishyggjunnar í stað þess að styðja við hjálparstarfið þannig að þeir sem að því standa geti unnið enn betur. Hvort er líklegra til að gagnast betur þeim sem á þurfa að halda?

Verkafólk mæti í vinnu einu sinni í viku.

 Einhver reiknaði það út að konur ættu að hætta að vinna kl. 14.25 í dag því  þá hefðu þær lokið vinnudegi sínum í samanburði við hefðbundin launamun karla og kvenna.

Mismunandi launakjör eru fyrst og fremst  launamunur milli einstaklinga. Þannig þarf fiskverkakonan ekki að mæta nema 1-2 daga  í mánuði í vinnuna miðað við launamun hennar og forstöðukvenna  Auðar Capital. Verkamaðurinn hjá íslenska ríkinu þarf ekki að mæta nema einu sinni í viku miðað við útreikning á launakjörum hans og bankastjóra í einum af ríkisbönkunum. Þegar Kaupþingsforstjórarnir fengu sem mest þá hefði hinn almenni verkamaður og verkakona þá átt að mæta einn dag tíunda hvert ár með sama samanburði.

Um leið og ég óska íslenskum konum til hamingju með baráttu fyrir eðlilegum réttindum sínum þá minni ég á að barátta fyrir jafnri stöðu karla og kvenna er í raun og á að vera barátta fyrir jafnri stöðu einstaklinga. Mannréttindabarátta varðar eðli máls samkvæmt  einstaklinga fremur en hópa í okkar samfélagi.

 

ASÍ ber ábyrgð á hruninu

ASÍ og lífeyrissjóðir í vörslu forkólfa verkalýðsrekenda bera mikla ábyrgð á hruninu. Fróðlegt verður að sjá með hverju forseti ASÍ ætlar að afsaka ábyrgðarlausa þátttöku ASÍ og lífeyrissjóðanna í gróðabralli banka og fjármálasukki síðustu ára. Launafólk sem og aðrir landmenn eiga heimtingu á að Gylfi Arnbjörnsson geri heiðarlega úttekt á aðgerðum og aðgerðarleysi verkalýðshreyfingarinnar og lífeyrissjóðanna varðandi efnahagshrunið og hrunadansinn frá aldamótum fram að hruni.

Forusta ASÍ og lífeyrissjóðafurstarnir berjast eins og grenjandi ljón gegn því að launafólki í landinu verði skilað til baka hluta þess ránsfengs sem lífeyrissjóðirnir hafa haft af launafólki með óréttmætri og siðlausri verðtryggingu lána. Gylfi Arnbjörnsson þarf að gera þjóðinni grein fyrir því á ársfundi ASÍ sem hefst á morgun hvernig sú afstaða hans og forkólfa verkalýðshreyfingarinnar samræmist hagsmunum launafólks.

Lífeyrissjóðirnir hafa tapað hundruðum milljarða á banka-sjóða- og verðbréfasukki og forustumenn þeirra höguðu sér með sama hætti og þeir útrásarvíkingar og bankamenn sem verkalýðsforustan ásakar nú um að bera ábyrgð á hruninu. Verkalýðsforustunni væri hollt að horfa á eigin spegilmynd til að sjá bjálkann í eigin augum.

Fróðlegt verður að sjá hvort verkalýðsforkólfarnir sem hittast á ársfundi ASÍ klappa á bak hvers öðrum og finna leiðir til að kenna öllum öðrum en sjálfum sér um.  Þá verður fróðlegt að sjá hvort þeir ætla að afsaka sig með innantómum marklausum Samfylkingarfrösum um frjálshyggju, einkavæðingu og spilavíti. Sé svo þá  ættu þeir í leið að huga að því að það voru þeir sjálfir sem spiluðu hvað djarfast með lífeyrissjóðina. Það voru þeir sem helltu peningaolíunni á spilavítiseld útrásarvíkinganna og það voru þeir sem sátu í stjórnum fjármálafyrirtækja og hentu hundruðum milljarða í fjármálafyrirtæki og önnur fyrirtæki sem og erlent verðbréfabrask.

Gylfi Arnbjörnsson og félagar í ASÍ og lífeyrisfurstarnir ættu að horfast í augu við sjálfa sig eigin ábyrgð og segja af sér og leyfa raunverulegum fulltrúum fólksins að komast að.

Horft til baka

Á sama tíma og einstaklingar eru að sligast undir okurskuldum verðtryggingar og vaxta af áður gengisbundnum lánum og atvinnulífið er í vaxandi erfiðleikum vegna óheyrilegs fjármagnskostnaðar talar Alþingi svo dögum og vikum skiptir um fortíðina.

Fortíðin hleypur ekki frá okkur hún er hluti af þeim raunveruleika sem við verðum að búa við hvort sem okkur líkar betur eða verr. Hins vegar lifir fólk í núinu og gerir áætlanir fyrir framtíðina. Alþingi og ríkisstjórn er sannarlega ekki að vandræðast með þá hluti. Fortíðarvandinn er það sem hefur forgang.  Samt sem áður hafa auglýsingar um nauðungaruppboð aldrei verið fleiri og greiðsluvandi jafn margra einstaklinga aldrei verið meiri.

Er ekki eitthvað bogið við svona forgangsröðun?

Vaxtadómur

Mér þykir líklegt að Hæstiréttur kveði upp dóm í svonefndu vaxtamáli á morgun fimmtudag.

Í kvöld var kynnt árshlutauppgjör Arion banka fyrir fyrstu 6 mánuði ársins 2010 en skv. því er arðsemi eigin fjár yfir 17% og hagnaður bankans er tugur milljarða.  Nýlega skilaði Íslandsbanki álíka uppgjöri. Það er því ljóst að bankarnir þola að fólkið í landinu búi við svipuð lánakjör og fólk í nágrannalöndum okkar.

Ég á ekki von á öðru en að Hæstiréttur staðfesti ákvæði staðalsamninga um svonefnd gengislán um vexti og hnekki héraðsdómnum hvað það varðar. 

Með því að dæma neytendum í vil í þessu máli gerir það fólki og fyrirtækjum sem tóku slík lán kleyft að standa við skuldbindingar sínar og búa við lánakjör sem eru sambærileg lánakjörum sem eru í okkar heimshluta.  Slíkur dómur gerir þá líka kröfu til að verðtryggðu lánin verði leiðrétt þegar í stað og rán verðtryggingarinnar verði ekki látið viðgangast lengur.

Ljóst er miðað við árshlutauppgjör bankanna að það er hægt að koma á lánakerfi á Íslandi sem býður fólki upp á sambærileg kjör og gilda í nágrannalöndum okkar. Allt annað er óþolandi og leiðir til þess að engin sátt getur orðið í þjóðfélaginu. 

Þjófur verðtryggingarinnar má ekki lengur leika lausum hala og stela eignum fólksins í landinu. 

Sagan af vel reknu ísbúðinni

Í sumarblíðunni um daginn fór ég að kaupa ís með lúxusdýfu fyrir ungviðið. Íssalinn minn sem rekur aðgerðarmikla ísbúð sagði mér að hann væri orðinn hálf þreyttur á að puða frá morgni og fram undir miðnætti hvern einasta dag vikunnar og þar sem hann hafði frétt að framtakssjóður Lífeyrissjóðanna ætlaði sér að fjárfesta í góðum fyrirtækjum þá hafði hann leitað hófanna að selja þeim ísbúðina svo hann gæti lifað í vellystingum praktuglega og notið árangurs erfiðis síns.

Íssalinn minn sagði mér að honum hefði verið vísað á dyr vegna þess að fyrirtækið sem hann bauð til sölu væri gott fyrirtæki sem skilaði góðum hagnaði og framtakssjóður lífeyrissjóðina væri ekki til þess  að kaupa einhverjar sjoppur sem skulduðu ekki neitt. Íssalinn hafði greinilega misskilið leikreglurnar í þjóðfélaginu.

Íssalinn minn sagði að þeir hjá framtakssjóðnum hefðu sagt sér að markmið sjóðsins væri að sóa lífeyri landsmanna til að kaupa  fyrirtæki sem skulduðu mikið og reka þau með bullandi hagnaði jafnvel þó engum hefði áður tekist að gera það hvorki í góðæri né illæri. Þeir hjá framtakssjóðnum vildu þannig stuðla að íslenskri atvinnuuppbyggingu, aukinni samkeppni og þjóðlegri framleiðslu.

Íssalinn minn sagðist hafa bent á að framleiðsla hans væri heldur betur þjóðleg, íslenskur ís úr íslenskri mjólk og rjóma sem helsta hráefnið, en á það hafi ekki verið hlustað.  Íssalinn minn sagðist hins vegar vænta þess að vel mundi fara með þennan framtakssjóð þar sem að þeir töframenn héldu nú um sjóðinn sem alltaf hefðu skilað af sér fyrirtækjum sem þeir hefðu komið nálægt í mikilli sókn og mun verðmeiri en þegar þeir komu að þeim hvort heldur þeir hafi verið framkvæmdastjórar fyrirtækjanna eða setið í stjórn þeirra.

Íssalinn minn sagðist því sætta sig við að puða áfram og borga í lífeyrissjóðinn sinn þar sem að sjoppurekstur lífeyrissjóðanna væri mun líklegri til að skila árangri með þessum nýju stjórnendum sem að vísu aldrei hefðu þurft að taka áhættu með eigið fé heldur eingöngu með fé annarra og þeir vissu greinilega ráð til að reka nú vonlaus fyrirtæki með þeim hætti að engin hætta væri á að of mikið safnaðist í lífeyrissjóði landsmanna á næstu áratugum.

Eða voru annars lífeyrissjóðirnir ekki stofnaðir til að standa í áhætturekstri á kostnað lífeyrisþega? Voru lífeyrisþegar einhvern tíma spurðir um þetta? Hafa stjórnendur lífeyrissjóðanna ekki tapað nógu miklu nú þegar?

Verðtrygging er verri en gengislán

Hvernig sem það er reiknað þá eru verðtryggð lán til langs tíma verri lán en gengislán þó að gengishrun verði.  Sé miðað við lánstíma til 20 ára eða lengri þá kemur verðtryggða lánið  verst út.

Enginn gjaldmiðill í öllum heiminum stenst sterkasta gjaldmiðli heimsins snúning. Sá gjaldmiðill er verðtryggða íslenska krónan. Þessi gervimynt, útreikningsmynt hagfræðinga sem kyndir undir verðbólgubál og stuðlar að óábyrgri lánastarsemi.

Það er einstakt að fulltrúar verkalýðsins skuli harðast verja verðtrygginguna eins og forseti ASÍ og aðrir lífeyrisfurstar. Þá er það einstök upplifun að sjá gamla komma eins og Mörð Árnason og Kristinn H. Gunnarsson sameinast í kröfunni um, að þeir sem hafa verið skornir niður úr skuldasnörunni með dómi Hæstaréttar verði hengdir upp á aðra verri þ.e. verðtryggingarsnöruna.

Verðtryggingin kann að vera lögleg en hún er algerlega siðlaus. Þegar ég settist á þing lét ég verða eitt mitt fyrsta verk að setja fram kröfu um að fólkið í landinu byggi við sambærileg lánakjör og fólk á hinum Norðurlöndunum. Athyglivert að aðilar vinnumarkaðarins, lífeyrissjóðirnir og bankarnir skyldu vera á móti því.  Af hverju skyldi það vera?

Er hægt að halda uppi þjóðfélagi sem er á algjörum sérleiðum í lánamálum og gjaldmiðilsmálum?

Ég  held ekki.